ՏԵՂԵԿԱՏՎԱԿԱՆ ԹԵՐԹԻԿ  10

ԵՐԱԺՇՏՈՒԹՅՈՒՆՆ  ՈՒ  ՊԱՏԿԵՐՆԵՐԸ  ՀԱՄԱՑԱՆՑՈՒՄ

Ներածություն

Համացանցը, որպես մուլտիմեդիա միջավայր, առաջարկում է հաղորդակցման բազմապիսի եղանակներ՝  ներառյալ աուդիո ֆայլերի, տեսանյութերի և թվային լուսանկարների փոխանակում: Ժամանակակից կիրառական ծրագրերը զգալիորեն հեշտացրել են նման բովանդակության ստեղծումը և տարածումը՝ հաղթահարելով լեզվական, մշակութային և ազգային խոչընդոտները, ինչպես նաև վերհանելով ոչ միայն անձնական տվյալների (տես՝ տեղեկատվական թերթիկ 5-ը մասնավորության մասին), այլ նաև հեղինակային իրավունքի խախտման և անօրինական բովանդակության վերաբերյալ կարևոր հարցեր:

Հեղինակային իրավունք

·   Աշխարհում գոյություն ունեն հեղինակային իրավունքին վերաբերող մի շարք միջազգային օրենքներ և համաձայնագրեր: 1996թ. ավելի քան 100 երկրներ ստորագրեցին Մտավոր սեփականության համաշխարհային կազմակերպության (WIPO) թվային բովանդակությանը վերաբերող երկու պայմանագիր <http://www.wipo.int/treaties/en/>:

·   Աուդիո- կամ տեսանյութի ստեղծողն ինքնաբերաբար այդ նյութերի հեղինակային իրավունքի իրավատերն է, եթե ստեղծողն ինքը չի հրաժարվում այդ իրավունքից:

·   Երկրների մեծ մասի օրենսդրությունները պահպանում են հեղինակային իրավունքը, ստեղծողի մահից հետո 50-70 տարվա ընթացքում:

·   Երաժշտական ստեղծագործությունը սովորաբար ունենում է մեկից ավելի հեղինակային իրավատեր: Հեղինակը, կատարողը, ձայնագրման ընկերությունը և հրատարակողը կարող են ունենալ իրավունքներ կամ «հարակից իրավունքներ»:

·   Տնտեսական տեսանկյունից զատ, աուդիո-վիզուալ բովանդակության ստեղծողն ունի նաև «բարոյական իրավունքներ» (http://en.wikipedia.org/wiki/Moral_rights): Դրանք առընչվում են հեղինակի, որպես ստեղծողի ճանաչման իրավունքին  և հեղինակի իր ստեղծագործության հանդեպ ունեցած այն իրավունքին, որ արգելում է առանց նրա թույլտվության իր աշխատանքի խմբագրումը կամ փոփոխումը:

·   Երաժշտությունն ու ֆիլմերը կարող են առցանց գնվել (տե՛ս տեղեկատվական թերթիկ 18-ը՝ առ-ցանց գնումների մասին): Գոյություն ունեն երաժշտության առցանց գնման մի շարք կայքեր, որոնցից են, օրինակ, iTunes (<http://www.apple.com/itunes/>) և Napster (<http://free.napster.com/>), սակայն ֆիլմերի առցանց վաճառքի ծառայություններն այնքան էլ զարգացած չեն: Ֆիլմերի ներբեռնումը գնալով դառնում է ավելի տարածված, քանի որ աճում է արագագործ կապ ունեցող մարդկանց թիվը, որոնք մեծ ծավալի ֆայլեր ներբեռնելու հնարավորություն ունեն:

·   Սովորաբար, երաժշտության կամ ֆիլմերի գնումը դրանց վերարտադրման կամ տարածման իրավունք չի տալիս կամ էլ որոշ սահմանափակումներով է թույլ տալիս: Օրինակ, Apple ընկերության iTunes առցանց երաժշտական խանութը երաժշտական մեկ գործ վաճառելիս իրավունք է տալիս այն տեղադրել ոչ ավել՝ քան 5 համակարգիչների վրա մեկ տնային տնտեսության սահմաններում՝ <http://www.apple.com/itunes/overview/>:

·   Երաժիշտները դատական գործեր են հարուցել ինչպես ապակենտրոնացված (peer-to-peer) ֆայլափոխանակման ծրագրերի ստեղծող ընկերությունների, այնպես էլ ֆայլեր փոխանակող անհատների հանդեպ:  Ֆայլեր տեղադրողը ավելի մեծ հավանականությամբ կարող է պատասխանատվության կանչվել, քան ներբեռնողը:

·   Creative commons <http://creativecommons.org/> շահույթ չհետապնդող կազմակերպություն է, որն  առաջարկում է այլընտրանք հեղինակային լրիվ իրավունքին:

 

Անօրինական բովանդակություն

· Անօրինական բովանդակության սահմանումը տարբեր է տարբեր երկրներում:
· Անօրինական բովանդակությունը հիմնականում վերաբերում է մանկական պոռնկագրությանը, ծայրահեղ բռնությանը, քաղաքական ծայրահեղություններին, կամ փոքրամասնությունների հանդեպ ատելություն սերմանող նյութերին:
· Բազմաթիվ երկրներ անօրինական բովանդակությամբ նյութերի մասին ահազանգելու թեժ գիծ ունեն <http://www.inhope.org/en/index.html>:
·     Կախված բովանդակության բնույթից և տեղակայման վայրից վերջինիս դեմ գործողություն իրականացնելը կարող է դժվարություն ներկայացնել կամ զգալի ժամանակ պահանջել:
·     Անօրինական բովանդակության խնդիրները լուծելու համար թեժ գծերը աշխատում են Համացանցային ծառայության մատուցողների և ոստիկանության հետ: Inhope-ը դա ազգային թեժ գծերի ցանցն է:

 

Էթիկական նկատառումներ և վտանգներ

·  Թեև 2001-ից 2005 թթ. երաժշտական ստեղծագործությունների համաշխարհային վաճառքի 25% անկում է նկատվել և անկումը այնուհետև տարեկան 5 տոկոս է կազմել, ԱՄՆ վերջին զեկույցների համաձայն երաժշտական արտադրանքի համընդհանուր գնման տեմպերը տարեկան 20 տոկոս աճ են ունենում: Այս երևույթը կարող է պայմանավորված լինել YouTube, iTunes, MySpace և այլ ծառայությունների միջոցով ավելի մեծ ծավալի թվային երաժշտության օրինական վաճառքի  հնարավորության հետ:
· Երաժշտական արդյունաբերությունը նույնպես իր ներդրումն է ունեցել veb կայքերի և անհատների դեմ բազմաթիվ դատական գործեր հարուցելով:

· Ապակենտրոնացված (peer-to-peer) ֆայլափոխանակման ծրագրերի օգտագործումը (http://en.wikipedia.org/wiki/Peer-to-peer) անվտանգության առումով ռիսկային է, քանի որ դրանց միջոցով տարածվող երաժշտությանն ու նկարներին հաճախ վիրուսներ (http://en.wikipedia.org/wiki/Computer_virus ) և լրտեսածրագրեր (http://en.wikipedia.org/wiki/Spyware) են կցվում:

 

Կրթություն

  • Կրթական հաստատությունները որոշ դեպքերում տարբեր աշխատանքների վերարտադրման և հանրությանը ներկայացնելու իրավունք ունեն:  Ուսումնասիրեք Ձեր ազգային օրենսդրությունը կամ  2001-ի Մայիսի 22-ին  Եվրախորհրդարանի և Եվրոպայի Խորհրդի կողմից  ընդունված 2001/29/EEC Հանձնարարականը՝  տեղեկատվական հասարակությունում հեղինակային իրավունքի և հարակից իրավունքների որոշակի խնդիրների ներդաշնակեցման մասին (Directive 2001/29/EC of the European Parliament and of the Council of 22 May 2001 on the harmonisation of certain aspects of copyright and related rights in the information society):
  • Աշխատանքները պետք է օգտագործվեն բացառապես ուսումնական և հետազոտական նպատակներով,
  • Աշխատանքի աղբյուրը, ներառյալ հեղինակի անունը, պետք է հիշատակված լինի, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ դա անհնար է անել,
  • Այդ բովանդակության օգտագործումը չպետք է հետապնդի ոչ մի ուղղակի կամ անուղղակի տնտեսական կամ առևտրային շահույթ,
  • Սովորողների լուսանկարներն առցանց տեղադրելու համար անհրաժեշտ է ունենալ տվյալ սովորողի ծնողի կամ խնամակալի գրավոր համաձայնությունը,
  • Դպրոցի կայքում հրապարակվող ողջ բովանդակությունը, ներառյալ նաև երեխաների կողմից ստեղծված բովանդակությունը, գտնվում է դպրոցի իվավասության ներքո,

 

Դասարանում

·     Քննարկեք հեղինակային իրավունքի բարոյական կողմերը:  Արդյոք աուդիո վիզուալ նյութի հեղինակային իրավունքի խախտումը գողություն է:
 •   Տեղեկացրեք սովորողներին որ ներբեռնվող նյութերը կարող են վիրուսների և լրտեսածրագրերի աղբյուր դառնալ
•  Տեղեկացնեք սովորողներին, որ հեղինակային իրավունքուվ պաշտպանված երաժշտության ու ֆիլմերի ներբեռնման համար նրանք  կարող են  տուգանվել.

 •  Քննարկեք վնասակար և անօրինական բովանդակության խնդիրը: Հարցումները ցույց են տալիս, որ բազմաթիվ սովորողներ դիտավորյալ կամ ակամա համացանցում գտնում են այդ տեսակի բովանդակություն, բայց չեն տեղեկացնում մեծահասակներին:

 

Լավագույն փորձը

.  Կրթական հաստատություններն ու ընկերությունները պետք է,  հեղինակային իրավունքի և անօրինական նյութերի հարցերը ներառող,  օգտագործման թույլտվության քաղաքականություն (AUP) ունենան
.   Ծնողներն ու երեխաները պետք է համացանցի օգտագործման որոշակի  կանոնների շուրջ  համաձայնության գան

 

Հեղինակային իրավունք

Ձեռք բերեք գրավոր թույլտվության հեղինակային իրավունքի իրավատիրոջից նյութը օգտագործելուց առաջ:
 
•  Հիշատակեք Ձեր օգտագործված յուրաքանչյուր նյութի հեղինակին/ստեղծողին
•  Կիրառեք Ձեր ստեղծած նույթի հանդեպ Creative Commons դասակարգումները, որպեսզի պարզեք, թե ինչպես կարող են  մյուսները օգտագործել այն՝ <http://creativecommons.org/>:

 

Անօրինական բովանդակություն

Զտիչ ծրագրերը  ծրագրերը կարող են օգնել արգելափակել որոշ անօրինական վեբ կայքեր.

•  Ոչ մի զտիչ կատարյալ չէ: Կարևոր է նաև քննարկել երեխաների կողմից համացանցի օգտագործման խնդիրները

•  Խրախուսեք երեխաներին խոսել իրենց առցանց փորձառության մասին.

•  Անօրինական բովանդակության մասին տեղեկացրեք  թեժ գիծ ծառայությանը, տե՛ս Inhope.

 

Լրացուցիչ տեղեկությունների համար

• Մտավոր սեփականության համաշխարհային կազմակերպություն (WIPO) <http://www.wipo.int>:
 
• Pro-music կայքը առցանց երաժշտության հեղինակային իրավունքի խախտման վերաբերյալ  տեղեկատվության լավ աղբյուր է: Այն ունի մի թռուցիկ երեխաների համար և «Հարց-ու-պատասխան» երաժշտություն ներբեռնման մասին՝
http://www.pro-music.org/
http://www.pro-music.org/Content/questions/DosAndDonts.php :

• Inhope-ը համացանցում անօրինական բովանդակության մասին հաղորդելու թեժ գծերի ցանց է՝ <http://www.inhope.org/>:
 
• Հեղինակային իրավունքի ոլորտում Եվրոպայի Խորհրդի աշխատանքի մասին տեղեկությունները կարելի է գտնել ԵԽ մեդիա և տեղեկատվական հասարակությանը նվիրված էջում՝
< http://www.coe.int/t/dghl/standardsetting/media/Themes/Copyright_en.asp >:
 
• Եվրոպական հանձնաժողովի տեղեկատվությունը մտավոր սեփականության իրավունքների մասին>:
 
• Տեղեկատվություն մտավոր սեփականության ոլորտում ԵՄ օրենսդրության մասին՝ <http://www.europa.eu>:
 
• Ֆոնոգրաֆիկ արդյունաբերության միջազգային ֆեդերացիայի (IFPI) առցանցային երաժշտության իրավական հարցերի ակնարկը՝ <http://www.ifpi.org/>:
 
• BBC հոդվածը՝ «Եվրոպական հանձնաժողովը ծրագրում է ունենալ ԵՄ գործող հեղինակային իրավունք». <http://news.bbc.co.uk/1/hi/technology/4663731.stm>:

 ՏԵՂԵԿԱՏՎԱԿԱՆ ԹԵՐԹԻԿ 11
ՆՈՐԱՐԱՐ ՍՏԵՂԾԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆ

 
 
 
NEW PUBLICATIONS